Głód na świecie

Oni mają prawo do ratunku – poglądy Williama Aikena

Oni mają prawo do ratunku – poglądy Williama Aikena.


Oni mają prawo do ratunku – poglądy Williama Aikena


Willian Aiken jest to filozof, który w dwudziestym wieku zaangażował się w promocję poglądów, według których problem światowego głodu jest problemem moralnym. Poniżej przedstawimy zarys jego poglądów na podstawie bardzo emocjonalnego artykułu „The Right to be Saved from Starvation”.


Problem głodu dotyka tych, którzy mają takie same potrzeby i lęki jak my, ludzie zamożni. Te, jak pisze Aiken beznadziejne masy (hopeless masses) to jednostki, indywidua. Musimy im pomóc. To że nie posiadają dostępu do żywności nie jest ich winą.

Prawo do tego, aby być ocalonym z tragedii głodu wynika z bardziej fundamentalnego prawa, jakim jest prawo bycia ratowanym, w sytuacji, gdy jest to osiągalne. Niektórzy badacze uważają, iż stosowanie słowa „prawo” - w kontekście prawa do bycia ratowanym, w sytuacji, gdy jest to osiągalne – jest nieporozumieniem. Termin prawo oznacza reguły dotyczące życia publicznego, procedury. W przypadku reguł prawnych (legal right) mamy do czynienia z istnieniem takich zjawisk, jak: władza, wolność, immunitet, przywileje. Wynikają one z rozwiązań prawnych.

W wielu kulturach mówi się również o istnieniu „wyższego prawa”. Prawa naturalnego, prawa bożego. Prawa te postrzegane są jako reguły przekazane przez Boga. Ich przestrzeganie, bądź łamanie wiąże się też z naszą sytuacją po śmierci. Możemy dostąpić nagrody, lub ponieść karę.

Aiken postuluje istnienie praw opisowych (descriptive rights) i praw normatywnych (normative rights). Normatywny odnosi się do tego, co chronione jest przez reguły publiczne, zezwolenia itp. Przykładem praw normatywnych są prawa wyszczególnione w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych. Prawa normatywne mają zdaniem Aikena większą moc, niż prawa opisowe. Osoby tworzące prawo w danych krajach podejmują decyzje jakie reguły zachowania powinny być chronione przez zapisy prawne.

Zdaniem Aikena prawo do bycia uratowanych z zagrożenia, jakie niesie ze sobą głód, aspiruje do tego, aby być prawem normatywnym, a nie opisowym. Jednak badacz uważa, że nie jest to tzw. prawo absolutne. Prawa absolutne Aiken określa jako prawa typu „prima facie”.

Często jednak prawa, które przysługują ludziom w danych sytuacjach pozostają w relacjach konfliktowych. Często określona zasada „konkuruje” z drugą. Jedna z nich staje się ważniejsza, „znosi” pozostałe. Zasada mniej fundamentalna przestaje mieć znamiona prawa. Często prawa typu „prima facie” legitymują określone zasady moralne. Jeśli w danej sytuacji, w danym miejscu, okolicznościach określone normy moralne są ze sobą sprzeczne, uznanie którejś z tej normy za prawo typu „prima facie” legitymizuje tę normę i unieważnia pozostałe. Prawo do bycia ocalonym w sytuacji klęski głodu występującej na danym obszarze to prawo typu „prima facie” w drugim sensie.

Jeżeli żylibyśmy w świecie gdzie nie istnieją konkurencyjne w stosunku do siebie obowiązki natury moralnej nie byłoby usprawiedliwienia dla odmowy pomocy ludziom potrzebującym. Jednak „świat zasad moralnych” nie jest jednorodny. Nakazy moralne pozostają często w konflikcie. Nakaz ratowania ludzi, którzy cierpią głód pozostaje często w konflikcie z innymi normami. Mogą to być normy dotyczące własnego bezpieczeństwa, sytuacji egzystencjalnej, interes narodowy.

Zdaniem Aikena istnieją dwie sytuacje, które usprawiedliwiają nie podjęcie działań pomocowych wobec potrzebujących. Pierwsza ma miejsce wówczas, gdy udzielenie pomocy wiązałoby się z poniesieniem ogromnych, nieracjonalnych kosztów. Kosztami tymi mogą być też wysiłek, ryzyko, poświęcenie. Jak możemy opisać koszt, którego poniesienie byłoby nieracjonalne. Weźmy na przykład sytuację, gdy ktoś kto nie potrafi pływać, postanawia przepłynąć jakiś dystans na desce surfingowej. To tego typu sytuacja. Im większy jest koszt udzielenia pomocy potrzebującemu, tym bardziej słabnie moralny nakaz w tym kierunku.

Również jeśli osoba, która rozważa udzielenie pomocy nie ma dostępu do narzędzi umożliwiających podjęcie takich działań, brak reakcji jest moralnie usprawiedliwiony. Jeśli rząd danego kraju celowo blokuje dostawy żywności do biednych krajów, obywatele nie mają możliwości podjęcia odpowiednich działań. Trudno oczekiwać, aby dokonali przewrotu i zmienili władzę.

Sytuacja wygląda jednak odmienne jeśli ze względu na określone okoliczności jesteśmy „ostatnią deską ratunku” i od naszej reakcji zależy „wszystko”. Jeśli udzielenie pomocy JEST możliwe, to w takiej sytuacji staje się ono nakazem moralnym i jesteśmy zobligowanie do działania.

TAKA JEST NASZA RELACJA DO GŁODUJĄCYCH W KRAJACH BIEDNYCH.

Zdaniem Aikena osoby, których prawo do życia, ze względu na klęskę głodu, jest zagrożone i które mogą być uratowane mają prawo typu prima facie do uzyskania pomocy. Jednak kwestia ratowania potrzebujących nie jest nieskomplikowanym procesem, wynikającym z rozważnych i prostych decyzji. Dla państw, które produkują zboże, istotnym interesem ekonomicznym jest kontrolowanie sprzedaży zboża, w celu utrzymania określonych cen. Zatem w ich interesie nie leży rozdawanie zboża, lub sprzedawanie go po zaniżonych cenach. Często handel żywnością jest częścią polityki międzynarodowej i jest kontrolowany w celu uzyskania określonych korzyści ekonomicznych i politycznych. Jednak posiadanie przez głodujących moralnego prawa do otrzymania pomocy kwestionuje wagę interesów politycznych i ekonomicznych.

Argumenty za tym, iż należy pomagać głodującym nie wynikają bezpośrednio tylko z ich sytuacji. Nie muszą oni dostarczać dowodów na to, że pomoc im się należy. Również odpowiedzialność za to, iż pomocy nie otrzymali nie leży po ich stronie. W sposób oczywisty odpowiedzialność leży tylko po stronie tych, którzy mogą pomóc. Ci którzy nie pomagają powinni odpowiedzieć na pytanie „Dlaczego”.

Pytanie nie powinno brzmieć „Dlaczego powinienem pomagać ludziom, którzy głodują”, ale „Jeśli nie pomogłem, to dlaczego tak uczyniłem”.


Tekst na podstawie artykułu Williama Aikena „The Right to Be Saved from Starvation” opublikowanego w antologii World Hunger and Moral Obligation.


POWRÓT DO SEKCJI ""TO PROBLEM MORALNY"


Głód na świecie